Adolygiad Ffilm: Gwledd (The Feast) (18)

Byddaf yn darlledu adolygiad llawn o Gwledd (The Feast) am 11.15yb ar raglen Bore Cothi ar BBC Radio Cymru ddydd Iau, Awst 18ed, 2022.

Wel yn gyntaf, sôn am bleser cael sgwennu am ffilm Gymraeg ei hiaith gaiff ei rhyddhau mewn sinemau ledled Prydain ar Awst 19eg. Ac wedi hiiir ymaros, am ffilm o’r fath ansawdd, ar gynnig y mae bwydlen flasu chwe cwrs o gynhyrchiad, o safon seren Michelin.

Am loddest o ddelweddau i gipio’ch anadl ar adegau, o gartref, tirlun a theulu sy’n llawn deimensiynau. Mae’n ffilm iasoer uwch-naturiol sydd hefyd yn treiddio i psyche y Cymry Cymreig. Anghofiwch y clasur iasoer ‘Carrie’ gan Stephen King; byddwch yn barod i golli’ch pen dros ‘Cadi’!

Yn cyfarwyddo stori Roger Williams mae Lee Haven-Jones, gyda’r ddau wedi cydweithio droeon ym myd teledu. Ond yn wahanol i gyfres deledu, dyw’r ffilm ddim yn ‘dweud’ y cyfan ond yn hytrach yn ‘awgrymu’ ac felly mae’n rhoi’r rhyddid i’r gwyliwr weithio allan be sy’n digwydd, heb gael eu llethu gan ystrydebau.

Ry ni’n dilyn teulu Glenda (Nia Roberts), gwraig gyfoethog sydd o deulu fferm yn wreiddiol. Mae hi’n briod â Gwyn (Julian Lewis-Jones), Aelod Seneddol yn Llundain – ac yn byw breuddwyd wleb y ‘One-Percenters’ Cymreig. Tra bod y ddau yn treulio’r rhan fwyaf o’u hamser yn y ddinas gyda’u dau fab , Gweirydd (Sion Alun Davies) a Guto (Steffan Cennydd), mae nhw hefyd wedi dal eu gafael ar fferm y teulu. Yn wir, mae nhw wedi dymchwel yr hen ffermdy a chynllunio tŷ newydd sbon danlli – sy’n adleisio pensaerniaeth cynnil Siapan neu steil Scand-chic (hynny yw, dim byd tebyg i dŷ hir Cymreig). Mae nhw hefyd wedi comisiynu’u cyfaill Euros (Rhodri Meilir) i archwilio asedau’r tir hwnnw – cyfoeth y mineralau a’r metalau dan y pridd. Wedi canfod gwythîen addawol, mae nhw’n awyddus i ddwyn perswâd ar Mair (Lisa Palfrey) drws nesa, i ganiatau iddynt barhau i ymchwilio o dan y gors sy’n ffinio’r ddwy fferm – cors sydd â chwedl ofergoelus yn perthyn iddi. Ar y noson dan sylw, mae Glenda wedi trefnu swper i bawb ddod ynghyd, a threfnu bod merch leol, Cadi (Annes Elwy), yn dod i weini’r pryd. Merch ifanc enigmatig, bron yn fud ar adegau, yw hi, ac o’r cychwyn cyntaf aiff pethe o chwith yn ei phresenoldeb hi…

Beth yw ei chyfrinach, a beth fydd hanes y teulu? Byddwch yn barod am wledd o fri!

Mae na gymaint i edmygu am y cynhyrchiad caboledig hwn, sy’n gyfangwbl Gymraeg, a Chymreig. Mae’n ffilm arswyd cyfoes – yn stori iasoer gyda neges, a llawer mwy na dim ond trên sgrech o ‘slasher’ traddodiadol. Yn un peth, yn weledol, mae’n hynod drawiadol. Dan arweiniad Bjørn Ståle Bratberg, y cyfarwyddwr ffotograffiaeth, mae fel petai stori fer yn perthyn i bob ffrâm. Mae’r sain hefyd yn eithriadol o bwysig – mae’r 7 munud cyntaf bron yn gwbl ddi-ddeialog, ond sôn am gynnig dosbarth meistr o wers mewn creu tensiwn heb ddefnyddio dim ond seiniau anghynnes. Ceir sŵn drilio, saethu gwn, a chwareir ar boenau fel ‘tinnitus’ a sgleinio gwydr… ynghyd â defnydd clyfar o dorri ar y tensiwn gyda chân bop retro fel Watshia Di Dy Hun gan Meinir Lloyd. Dyma anthem sydd mewn gwirionedd yn cynnwys neges rybuddiol y dylai pob aelod o’r teulu estynedig wrando arno.

Yn wir, cynigir brofiad ymdrochol trwy’r effeithiau sain hyn – mae’r drilio yn y tir fel mynd i’r deintydd a dweud y gwir sy’n eich anesmwytho’n llwyr o’r eiliadau cyntaf. (Beth yw’r gwrthwyneb i ASMR, dwedwch?!) Mae cymaint o elfennau amhleserus a barus ac arwynebol yn perthyn i aelodau’r teulu tocsig, sydd yn amlwg o’r cychwyn cyntaf mond yn parchu gwerth pres. Felly mae cymeriad amwys Cadi yn bresenoldeb hypnotig. Hi yw gwir galon y cynhyrchiad, a caiff eich llygaid ei denu ganddi ym mhob un olygfa mae ynddi. Ond hi hefyd sy’n gyfrifol am ffawd pob un o’r cymeriadau yn y tro clyfar, cyfoes hwn ar yr ‘home invasion thriller’.

Oherwydd pwy yn union yw’r dieithriaid, a phwy sydd wir yn tresmasu? Fel cymaint o ffilmiau arswyd cyfoes – Hereditary, Us a Men, i enwi dim ond rhai – mae Gwledd yn perthyn yn bendant i’r don newydd o ffilmiau ôl-arswyd (boed yn arswyd-gwerin neu arswyd-ecolegol) sy’n taclo themau sy’n gwbl berthnasol i’r zeitgeist, ac yn yr achos yma, o fewn y diwylliant cyfoes Cymreig,

Mae na rywbeth fetishistic am bob aelod o’r teulu, a phawb yn ysu am ddihangfa o ryw fath – a gwneir yn fawr o ysfa’r pedwar yn eu tro am ryddhad dros dro i’r synhwyrau. Yn wir caiff y tirlun a’r cartre, a’r ychydig hen greiriau teulu, eu trin yn fetishistig hefyd. Symbolau, neu gofroddion, yn unig ydynt erbyn hyn o pa mor bell mae nhw wedi ymbellhau o wreiddiau eu hynafiaid.

Mae Glenda yn dwlu ar ei hystafell spa myfyrio (sydd, fel y caiff ei gymharu gan Mair, ‘yn edrych fel cell’ ac nid coflaid), mae Gwyn yn llowcio’i wisgi ac yn saethu cwningod am eu swper – yn gwneud yn fawr o’i archwaeth am bleserau bywyd (bwyd a diod yn eu plith) ac am hunaniaeth y pâr priod fel gourmands. Yna’r meibion… afraid dweud, mae problemau mawr gan y ddau. Mae Gweirydd ar ganol hyfforddi ar gyfer triathlon, er bu’n astudio i fod yn ddoctor, tan yn ddiweddar (hmmm…). Wrth edmygu ei hun yn ei siwt leicra tynn mae e’n rhoi enw drwg i bob MAMIL sy’n siarad Cymraeg. Yna mae Guto’r brawd iau, gyda’i gitar roc a’r tatw ar ei wddf, yn amlwg mewn gwewyr ac ar goll. Ag yntau wedi bod (ac o a bosib o hyd) yn gaeth i gyffuriau, mae e gwbl allan o’i ddyfnder yn nhawelwch cefn gwlad, ac yn hiraethu am ddwndwr y ddinas i dawelu’i deimladau. Ceir awgrym fod y ddau yn destun ‘siom’ i’w rhieni, sy’n amlwg yn anwybyddu problemau dwys eu hepilion, wedi’u dallu gan eu hucheilgais eu hunain. Ydy hi’n bryd i bawb dysgu gwers neu ddau gan ferch sydd â’i thraed ar y ddaear?

Datgelu’i hun wna’r arswyd yn ara bach; yn wir, dim ond awgrym ohono sy’n bresennol am amser hir. Ond yn ystod yr hanner awr olaf, wel, byddwch yn barod i weld eich cwrs cyntaf unwaith eto. Diawl, sôn am le! Paratowch am olygfeydd o natur rywiol a threisgar, a sacheidiau o waed ysgarlad. Mae’r criw cynhyrchu wir wedi mynd amdani, gan sianelu ‘body horror’ David Cronenberg ar adegau. Ond a finne bron yn alergig i ‘slasher pics’ traddodiadol, rhaid dweud, ges i siom ar yr ochr orau. Mae’r golygfeydd mwyaf amrwd mor annisgwyl o ‘soffistigiedig’ , nes i ddim yngan yr un sgrech yn ystod Gwledd. Yn wir, mae’r sgript ffraeth a deifiol yn denu gwên a sawl chwerthiniad – ond mae na hefyd olygfa o ddefod wledig bob-dydd wnaiff godi cyfog ymysg y rhai sy’n caru anifeiliaid. Hefyd, gwell i mi eich rhybuddio – gwneir defnydd ciaidd o greadigol o ddarnau gwydr, a chynrhon, cyllyll a madarch hudol… ond na ddigon am hynny, cerwch i’w gweld. Er cofiwch mai tystysgrif y ffilm yw 18!

Achos fel dwi’n dweud mae hon yn ffilm o Gymru sy’n wirioneddol werth ei sawru. Dwi’m yn cofio teimlo’r un cyffro wrth wylio cynhyrchiad sinematig ers amser maith. Rhaid mynd nol at 2016 i gofio Y Llyfrgell gan Euros Lyn, ac Yr Ymadawiad cyn hynny gan Gareth Bryn yn 2015, am ffilmiau eraill o Gymru gafodd y ‘fraint’ o gael taith sinematig. Os dwi’n onest fe wnaeth eistedd yn gwylio Gwledd fy atgoffa i o nghyfnod i’n astudio MA mewn Ffilm Theatr a Theledu dan arweiniad un o’m hoff ddarlithwyr erioed, y diweddar gyfarwyddwr ffilm, John Hefin. Dewis fy nhestun traethawd MA oedd cynrhychiolaeth Cymru ar sgrîn, gan ganolbwyntio ar y ffilm ‘Dogme’ Euros Lyn, Diwrnod Hollol Mindblowing Heddiw (2000). Ac wrth wrando ar y cyfarwyddwr Lee Haven-Jones yn y sesiwn holi ac ateb ar ddiwedd y dangosiad, nes i ddechre cymeradwyo yn dilyn un o’i bwyntiau. Wrth drafod dylanwadau sinematig ar ei feature cyntaf fel cyfarwyddwr ffilm, gan grybwyll gweithiau o Gorea, gwlad Groeg a Gwlad yr Iâ, fe ddwedodd e mai’r ‘wlad drws nesaf atom yw’r lle olaf bydde’n i’n ystyried troi ati am ysbrydoliaeth’.

Rhywbeth arall sy’n amheuthun yw fod fod llawer o’r motifs Cymreig arferol, a chyfeiriadau diwylliannol, yn bresennol ond yn isymwybodol. Fel unrhywun sy’n byw eu bywydau trwy gyfrwng yr iaith Gymraeg, byddai’n hawdd mynd i gloddio am sgerbydau o’r Mabinogi, a chynnwys Gwledd mewn traethawd doethuriaeth am ochr dywyll hwyiangerddi. Ond yn wahanol efallai i gynyrchiadau’r gorffennol, dy nhw ddim yn hawlio penawdau’r stori. Mae’n ffilm sy’n cynnwys pob math o bethe… yn un pethe, mae’n ffilm rybuddiol am ‘inherited trauma’, y ffordd ‘anghywir’ o ddelio â galar, ac – yn fwyaf amlwg – am beryglon dianc yn rhy bell o wreiddiau’r teulu. Un peth sy’n sicr, mewn cyfnod lle mae mae popeth – o hawliau dŵr a ffynhonellau eraill Cymru, plannu coed ac air bnbs i gyd yn brwydro i gyrraedd brig yr agenda cyhoeddus – mae’r ddaear dan draed yn cofio popeth… felly gwnewch yn siwr, da chi, eich bod yn ei pharchu.

Mae’n ffilm iasoer synhwyrus, sy’n cyfuno’r cyfoes a’r cyntefig. Croeswch benod o Grand Designs gyda thechnegau thatr y Grand Guignol… ac O’r Ddaear Hen gyda’r arswyd cyfoes Midsommar! Mae wir yn edrych yn ahygoel – diolch hefyd i waith gweledol y cynllunydd Gwyn Eiddior, a meistres y gwisgoedd, Dawn Thomas-Mondo. Ac os ga i ddweud mae’r lleoliad ei hun, yn eironig ddigon, yn cynnig ‘Gwledd’ o brofiad ymdrochol. Gallwch ymweld â Tŷ Bywyd, encil a chanolfan ymwybyddiaeth gofalgar yn Llanbister, nid nepell o Abaty Cwm Hir. Cynllunydd yr adeilad yw’r pensaer o Loegr, John Pawson, mewn cydweithrediad ag Alain de Botton. Sôn am fyrdd o fanylion blasus i gnoi cil drostynt ar gyfer y dilyniant!

Wrth ddirwyn i ben (diawl, o’n i’n meddwl mod i wedi gorffen fy adolygiad…) dwi’n ymwybodol iawn nad ydw i wedi crybwyll perfformiad yr un actor hyd yma. O ddifri nawr, mae pob aelod o’r cast ar eu gorau glas, gyda’r ddwy brif berfformwraig, Annes Elwy a Nia Roberts, yn mynd benben â’i gilydd mewn dwy ran wefreiddiol i ferched.

Nid y ‘rhan Mam arferol’ yw Glenda o bell ffordd, fel y dywedodd Nia Roberts yn y sesiwn holi ac ateb yn Chapter – ac amen i hynny – ac mae Annes Elwy yn arallfydol o ysgubol fel Cadi. Ac os nad ydych chi wedi cael digon o sleaze gan wleidyddion Llundain dros y blynyddoedd dwetha, ga i argymell eich bo chi’n gwledda ar bortread Julian Lewis-Jones o Gwyn, ynghyd â pherfformiadau Siôn Alun Davies a Rhodri Meilir.

Os oes lle i feirniadu (c’mon, adolygiad yw hwn, wedi’r cyfan), bydden i’n dadlau i’r diweddglo orffen yn rhy frysiog, er cymaint dwi’n CARU ffilmiau sydd mond awr a hanner o hyd. Fel nifer o ffilmiau arswyd cyfoes, mae’r deg munud olaf yn un cawdel o ddelweddau eithafol, gyda dim cweit digon o gyfle i anadlu, i adlewyrchu ar ac i werthfawrogi un cymeriad penodol. Wedi dweud hynny, mae’r penderfyniad i orffen ag un trac cerddorol yn bendant yn cynnig catharsis a hanner.

Da chi, ewch yn llu. Mae Gwledd yn hawlio 5 cookie gen i. O, am rodd o ffilm Gymraeg fel hon yn llawer, llawer, amlach.

Darlledais adolygiad o Gwledd (The Feast) ar raglen Prynhawn Da ar S4C ar brynhawn Iau, Awst 11eg, 2022.